Podstawa programowa

Cele kształcenia - wymagania ogólne

1. Wykorzystanie wielkości fizycznych do opisu poznanych zjawisk lub rozwiązania prostych zadań obliczeniowych.
2. Przeprowadzanie doświadczeń i wyciąganie wniosków z otrzymanych wyników.
3. Wskazywanie w otaczającej rzeczywistości przykładów zjawisk opisywanych za pomocą poznanych praw i zależności fizycznych.
4. Posługiwanie się informacjami pochodzącymi z analizy przeczytanych tekstów (w tym popularno-naukowych).

Treści nauczania - wymagania szczegółowe

  1.   Ruch prostoliniowy i siły. Uczeń:

1. posługuje się pojęciem prędkości do opisu ruchu; przelicza jednostki prędkości;
2. odczytuje prędkość i przebytą odległość z wykresów zależności drogi i prędkości od czasu oraz rysuje te wykresy na podstawie opisu słownego;
3. podaje przykłady sił i rozpoznaje je w różnych sytuacjach praktycznych;
4. opisuje zachowanie się ciał na podstawie pierwszej zasady dynamiki Newtona;
5. odróżnia prędkość średnią od chwilowej w ruchu niejednostajnym;
6. posługuje się pojęciem przyspieszenia do opisu ruchu prostoliniowego jednostajnie przyspieszonego;
7. opisuje zachowanie się ciał na podstawie drugiej zasady dynamiki Newtona;
8. stosuje do obliczeń związek między masą ciała, przyspieszeniem i siłą;
9. posługuje się pojęciem siły ciężkości;
10. opisuje wzajemne oddziaływanie ciał, posługując się trzecią zasadą dynamiki Newtona;
11. wyjaśnia zasadę działania dźwigni dwustronnej, bloku nieruchomego, kołowrotu;
12. opisuje wpływ oporów ruchu na poruszające się ciała.

  2.   Energia. Uczeń:

1. wykorzystuje pojęcie energii mechanicznej i wymienia różne jej formy;
2. posługuje się pojęciem pracy i mocy;
3. opisuje wpływ wykonanej pracy na zmianę energii;
4. posługuje się pojęciem energii mechanicznej jako sumy energii kinetycznej i potencjalnej;
5. stosuje zasadę zachowania energii mechanicznej;
6. analizuje jakościowo zmiany energii wewnętrznej spowodowane wykonaniem pracy i przepływem ciepła;
7. wyjaśnia związek między energią kinetyczną cząsteczek i temperaturą;
8. wyjaśnia przepływ ciepła w zjawisku przewodnictwa cieplnego oraz rolę izolacji cieplnej;
9. opisuje zjawiska topnienia, krzepnięcia, parowania, skraplania, sublimacji i resublimacji;
10. posługuje się pojęciem ciepła właściwego, ciepła topnienia i ciepła parowania;
11. opisuje ruch cieczy i gazów w zjawisku konwekcji.

  3.   Właściwości materii. Uczeń:

1. analizuje różnice w budowie mikroskopowej ciał stałych, cieczy i gazów;
2. omawia budowę kryształów na przykładzie soli kamiennej;
3. posługuje się pojęciem gęstości;
4. stosuje do obliczeń związek między masą, gęstością i objętością ciał stałych i cieczy, na podstawie wyników pomiarów wyznacza gęstość cieczy i ciał stałych;
5. opisuje zjawisko napięcia powierzchniowego na wybranym przykładzie;
6. posługuje się pojęciem ciśnienia (w tym ciśnienia hydrostatycznego i atmosferycznego);
7. formułuje prawo Pascala i podaje przykłady jego zastosowania;
8. analizuje i porównuje wartości sił wyporu dla ciał zanurzonych w cieczy lub gazie;
9. wyjaśnia pływanie ciał na podstawie prawa Archimedesa.

  4.   Elektryczność. Uczeń:

1. opisuje sposoby elektryzowania ciał przez tarcie i dotyk; wyjaśnia, że zjawisko to polega na przepływie elektronów; analizuje kierunek przepływu elektronów;
2. opisuje jakościowo oddziaływanie ładunków jednoimiennych i różnoimiennych;
3. odróżnia przewodniki od izolatorów oraz podaje przykłady obu rodzajów ciał;
4. stosuje zasadę zachowania ładunku elektrycznego;
5. posługuje się pojęciem ładunku elektrycznego jako wielokrotności ładunku elektronu (elementarnego);
6. opisuje przepływ prądu w przewodnikach jako ruch elektronów swobodnych;
7. posługuje się pojęciem natężenia prądu elektrycznego;
8. posługuje się (intuicyjnie) pojęciem napięcia elektrycznego;
9. posługuje się pojęciem oporu elektrycznego, stosuje prawo Ohma w prostych obwodach elektrycznych;
10. posługuje się pojęciem pracy i mocy prądu elektrycznego;
11. przelicza energię elektryczną podaną w kilowatogodzinach na dżule i dżule na kilowatogodziny;
12. buduje proste obwody elektryczne i rysuje ich schematy;
13. wymienia formy energii, na jakie zamieniana jest energia elektryczna.

  5.   Magnetyzm. Uczeń:

1. nazywa bieguny magnetyczne magnesów trwałych i opisuje charakter oddziaływania między nimi;
2. opisuje zachowanie igły magnetycznej w obecności magnesu oraz zasadę działania kompasu;
3. opisuje oddziaływanie magnesów na żelazo i podaje przykłady wykorzystania tego oddziaływania;
4. opisuje działanie przewodnika z prądem na igłę magnetyczną;
5. opisuje działanie elektromagnesu i rolę rdzenia w elektromagnesie;
6. opisuje wzajemne oddziaływanie magnesów z elektromagnesami i wyjaśnia działanie silnika elektrycznego prądu stałego.

  6.   Ruch drgający i fale. Uczeń:

1. opisuje ruch wahadła matematycznego i ciężarka na sprężynie oraz analizuje przemiany energii w tych ruchach;
2. posługuje się pojęciami amplitudy drgań, okresu, częstotliwości do opisu drgań, wskazuje położenie równowagi oraz odczytuje amplitudę i okres z wykresu x(t) dla drgającego ciała;
3. opisuje mechanizm przekazywania drgań z jednego punktu ośrodka do drugiego w przypadku fal na napiętej linie i fal dźwiękowych w powietrzu;
4. posługuje się pojęciami: amplitudy, okresu i częstotliwości, prędkości i długości fali do opisu fal harmonicznych oraz stosuje do obliczeń związki między tymi wielkościami;
5. opisuje mechanizm wytwarzania dźwięku w instrumentach muzycznych;
6. wymienia, od jakich wielkości fizycznych zależy wysokość i głośność dźwięku;
7. posługuje się pojęciami infradźwięki i ultradźwięki.

  7.   Fale elektromagnetyczne i optyka. Uczeń:

1. porównuje (wymienia cechy wspólne i różnice) rozchodzenie się fal mechanicznych i elektromagnetycznych;
2. wyjaśnia powstawanie obszarów cienia i półcienia za pomocą prostoliniowego rozchodzenia się światła w ośrodku jednorodnym;
3. wyjaśnia powstawanie obrazu pozornego w zwierciadle płaskim, wykorzystując prawa odbicia; opisuje zjawisko rozproszenia światła przy odbiciu od powierzchni chropowatej;
4. opisuje skupianie promieni w zwierciadle wklęsłym, posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej, rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez zwierciadła wklęsłe;
5. opisuje (jakościowo) bieg promieni przy przejściu światła z ośrodka rzadszego do ośrodka gęstszego optycznie i odwrotnie;
6. opisuje bieg promieni przechodzących przez soczewkę skupiającą i rozpraszającą (biegnących równolegle do osi optycznej), posługując się pojęciami ogniska i ogniskowej;
7. rysuje konstrukcyjnie obrazy wytworzone przez soczewki, rozróżnia obrazy rzeczywiste, pozorne, proste, odwrócone, powiększone, pomniejszone;
8. wyjaśnia pojęcia krótkowzroczności i dalekowzroczności oraz opisuje rolę soczewek w ich korygowaniu;
9. opisuje zjawisko rozszczepienia światła za pomocą pryzmatu;
10. opisuje światło białe jako mieszaninę barw, a światło lasera jako światło jednobarwne;
11. podaje przybliżoną wartość prędkości światła w próżni; wskazuje prędkość światła jako maksymalną prędkość przepływu informacji;
12. nazywa rodzaje fal elektromagnetycznych (radiowe, mikrofale, promieniowanie podczerwone, światło widzialne, promieniowanie nadfioletowe i rentgenowskie) i podaje przykłady ich zastosowania.

  8.   Wymagania przekrojowe. Uczeń:

1. opisuje przebieg i wynik przeprowadzanego doświadczenia, wyjaśnia rolę użytych przyrządów, wykonuje schematyczny rysunek obrazujący układ doświadczalny;
2. wyodrębnia zjawisko z kontekstu, wskazuje czynniki istotne i nieistotne dla wyniku doświadczenia;
3. szacuje rząd wielkości spodziewanego wyniku i ocenia na tej podstawie wartości obliczanych wielkości fizycznych;
4. przelicza wielokrotności i podwielokrotności (przedrostki mikro-, mili-, centy-, hekto-, kilo-, mega-); przelicza jednostki czasu (sekunda, minuta, godzina, doba);
5. rozróżnia wielkości dane i szukane;
6. odczytuje dane z tabeli i zapisuje dane w formie tabeli;
7. rozpoznaje proporcjonalność prostą na podstawie danych liczbowych lub na podstawie wykresu oraz posługuje się proporcjonalnością prostą;
8. sporządza wykres na podstawie danych z tabeli (oznaczenie wielkości i skali na osiach), a także odczytuje dane z wykresu;
9. rozpoznaje zależność rosnącą i malejącą na podstawie danych z tabeli lub na podstawie wykresu oraz wskazuje wielkość maksymalną i minimalną;
10. posługuje się pojęciem niepewności pomiarowej;
11. zapisuje wynik pomiaru lub obliczenia fizycznego jako przybliżony (z dokładnością do 2-3 cyfr znaczących);
12. planuje doświadczenie lub pomiar, wybiera właściwe narzędzia pomiaru; mierzy: czas, długość, masę, temperaturę, napięcie elektryczne, natężenie prądu.

  9.   Wymagania doświadczalne

W trakcie nauki w gimnazjum uczeń obserwuje i opisuje jak najwięcej doświadczeń. Nie mniej niż połowa doświadczeń opisanych poniżej powinna zostać wykonana samodzielnie przez uczniów w grupach, pozostałe doświadczenia - jako pokaz dla wszystkich, wykonany przez wybranych uczniów pod kontrolą nauczyciela. Uczeń:

1. wyznacza gęstość substancji, z jakiej wykonano przedmiot w kształcie prostopadłościanu, walca lub kuli za pomocą wagi i linijki;
2. wyznacza prędkość przemieszczania się (np. w czasie marszu, biegu, pływania, jazdy rowerem) za pośrednictwem pomiaru odległości i czasu;
3. dokonuje pomiaru siły wyporu za pomocą siłomierza (dla ciała wykonanego z jednorodnej substancji o gęstości większej od gęstości wody);
4. wyznacza masę ciała za pomocą dźwigni dwustronnej, innego ciała o znanej masie i linijki;
5. wyznacza ciepło właściwe wody za pomocą czajnika elektrycznego lub grzałki o znanej mocy (przy założeniu braku strat);
6. demonstruje zjawisko elektryzowania przez tarcie oraz wzajemnego oddziaływania ciał naładowanych;
7. buduje prosty obwód elektryczny według zadanego schematu (wymagana jest znajomość symboli elementów: ogniwo, opornik, żarówka, wyłącznik, woltomierz, amperomierz);
8. wyznacza opór elektryczny opornika lub żarówki za pomocą woltomierza i amperomierza;
9. wyznacza moc żarówki zasilanej z baterii za pomocą woltomierza i amperomierza;
10. demonstruje działanie prądu w przewodzie na igłę magnetyczną (zmiany kierunku wychylenia przy zmianie kierunku przepływu prądu, zależność wychylenia igły od pierwotnego jej ułożenia względem przewodu);
11. demonstruje zjawisko załamania światła (zmiany kąta załamania przy zmianie kąta padania - jakościowo);
12. wyznacza okres i częstotliwość drgań ciężarka zawieszonego na sprężynie oraz okres i częstotliwość drgań wahadła matematycznego;
13. wytwarza dźwięk o większej i mniejszej częstotliwości od danego dźwięku za pomocą dowolnego drgającego przedmiotu lub instrumentu muzycznego;
14. wytwarza za pomocą soczewki skupiającej ostry obraz przedmiotu na ekranie, odpowiednio dobierając doświadczalnie położenie soczewki i przedmiotu.